Pneumothorax သည် အသက်အန္တရာယ်ရှိသော အသံတိတ်ရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ကျား၊မ အရွယ်မရွေး ဖြစ်ပွားနိုင်သည်။ အထူးသဖြင့် ဆေးလိပ်အလွန်အကျွံသောက်သော သက်ကြီးရွယ်အိုများ။ လေထုညစ်ညမ်းမှုကို ထိတွေ့နေရသူတွေ သို့မဟုတ် ဆယ်ကျော်သက်များ လျင်မြန်စွာ ကြီးပြင်းလာသည်။ လူနာများတွင် ရောဂါလက္ခဏာများ မပြတတ်ပါ။ ဒါပေမယ့် မောပန်းတာ၊ ရင်ဘတ်အောင့်တာ၊ ဒါမှမဟုတ် ပြင်းပြင်းထန်ထန် ချောင်းခြောက်ဆိုးတဲ့အခါ အဲဒါကို သတိပြုမိလာပါလိမ့်မယ်။ အချိန်မီ မကုသရင် သေဆုံးနိုင်ခြေ ရှိပါတယ်။

ယိုစိမ့်နေတဲ့ အဆုတ်အကြောင်း သိပါရစေ။

အဆုတ်ရောဂါသည် အဆုတ်အတွင်းရှိ လေအိတ်များ ပေါက်ပြဲသွားသည့် အခြေအနေဖြစ်သည်။ ဒါက ရင်ဘတ်ထဲကို လေတွေ ယိုစိမ့်ပြီး အဆုတ်နဲ့ နှလုံးကို ညှစ်ထုတ်စေပါတယ်။ အဆုတ်ကို အပြည့်အဝ မချဲ့နိုင်တော့ပါ။ အသက်ရှုခြင်းကို ထိခိုက်စေသည်။ အရေးတကြီး ကုသရန် လိုအပ်သော အခြေအနေတစ်ခုဖြစ်သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ဤအခြေအနေသည် အန္တရာယ်ရှိပြီး ယိုစိမ့်သောလေသည် နှလုံးကို ပြင်းထန်စွာ ဖိမိပါက သေဆုံးသည်အထိ ဖြစ်နိုင်သည်။

အဆုတ်ယိုစိမ့်ခြင်း၏ သတိပေးလက္ခဏာများ

အဆုတ်ယိုစိမ့်ခြင်း၏ သတိပေးလက္ခဏာများသည် အသက်အရွယ်အလိုက် ကွဲပြားသည်-

• ငယ်ရွယ်သူများ သည် ပြင်းထန်သော ရင်ဘတ်အောင့်ခြင်း နှင့် သလိပ်မပါတဲ့ ချောင်းခြောက်ဆိုးခြင်း ၊ တုပ်ကွေးရောဂါ ၊ နှာရည်ယိုခြင်း ၊ လည်ချောင်းနာခြင်း စတဲ့ လက္ခဏာတွေ မရှိဘဲ မကြာခဏဆိုသလို ဝင်လာတတ်ပါတယ် ။ရုတ်တရက် ချောင်းဆိုးပြီး အကြောင်းရင်းကို ရှာမတွေ့ပါဘူး။
• သက်ကြီးရွယ်အိုများ သည် သက်ကြီးရွယ်အိုများ သို့မဟုတ် ဆေးလိပ်အလွန်အကျွံသောက်သူများဖြစ်ပါက မောပန်းနွမ်းနယ်ခြင်းနှင့် အသက်ရှူမဝခြင်း လက္ခဏာများ ဖြစ်ပေါ်လာတတ်သည်။ အထူးသဖြင့် ဆေးလိပ်အလွန်အကျွံသောက်သူများတွင် နာတာရှည် emphysema ရှိသည်။ မကောင်းတဲ့ အဆုတ်တစ်သျှူးကို ဖိမိတဲ့အခါ မောပန်းလွယ်ပြီး အသက်ရှူမဝသလို ခံစားရပါတယ်။ ရင်ဘတ်အောင့်ခြင်း၏ လက္ခဏာများသည် နှလုံးရောဂါရှိသူများနှင့် ကွဲပြားသည်။ နှလုံးဝေဒနာရှင်တစ်ဦးသည် တင်းတင်းကျပ်ကျပ် နာကျင်နေပါက ၎င်းတို့ကို တစ်စုံတစ်ခု ဖိထားသကဲ့သို့ ဖြစ်နေသည်။ ဒါပေမယ့် အဆုတ်က ယိုနေတယ်ဆိုရင် အသက်ရှုပြီးနောက် ရင်ဘတ်တစ်ဖက်မှာ စူးရှတဲ့ နာကျင်မှုတွေ ခံစားရပါလိမ့်မယ်။

***Pneumothorax သည် လေများ အလွန်အမင်း ယိုစိမ့်ပါက နှလုံး တစ်ဖက်သို့ ရွေ့သွားပါက သေစေနိုင်သော ရောဂါများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ ယင်းကြောင့် ကြီးမားသော သွေးကြောများမှ သွေးများသည် နှလုံးအတွင်းသို့ မစီးဆင်းနိုင်ပေ။ အထူးသဖြင့် ဆေးလိပ်သောက်နိုင်ခြေ မြင့်မားသော သက်ကြီးရွယ်အိုများ။ ရင်ဘတ်တွင် ဓားဒဏ်ရာတစ်ခုရရှိခဲ့သည်။ သို့မဟုတ် intubated လုပ်ပြီး အပြုသဘောဆောင်သော ဖိအားများ ဖြစ်ပေါ်လာသော အုပ်စု သေဆုံးနိုင်ခြေလည်း ရှိပါတယ်။

အဆုတ်ယိုစိမ့်မှု သတိထားပါ။

Pneumothorax ကို အမျိုးအစား ၂ မျိုး ခွဲထားပါတယ်။

1. Primary Spontaneous Pneumothorax (PSP) သည် သီးခြားအဆုတ်ရောဂါမရှိသူများတွင် အဆုတ်ယိုစိမ့်ခြင်းဖြစ်သည်။ အသက် 18 နှစ်နှင့် 30 နှစ်အထိ လူနာများတွင် ဖြစ်လေ့ရှိသည်။ ပိန်ပြီး အရပ်ရှည်ပြီး ကြီးထွားမြန်သော ဆယ်ကျော်သက်များအတွင်း အဆုတ်၏ ထိပ်ပိုင်းသည် သတ်မှတ်ထားသော ဧရိယာတွင် emphysema ဖြစ်နေသည်ကို တွေ့ရတတ်သည်။ လက်ရှိအချိန်မှာတော့ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာအသိုင်းအဝိုင်းက ဘာအကြောင်းကြောင့်လဲဆိုတာ အတိအကျ မသိသေးပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာမှုအရတော့ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိပါတယ်။ မျိုးရိုးဗီဇကြောင့်ဖြစ်နိုင်သည်။ ဒါမှမဟုတ် ဆယ်ကျော်သက်တွေ မြန်မြန်ကြီးပြင်းလာတဲ့အခါ အဆုတ်နှင့် ရင်ဘတ်အပေါက်သည် ထပ်တူထပ်မျှ ချဲ့ထွင်လာသည်။ ၎င်းသည် အဆုတ်၏အဖျားများကို emphysema ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ အခြားအုပ်စုမှာ endometriosis ရှိသူများဖြစ်သည်။ Catamenial pneumothorax ဟုလည်းသိကြသော Endometriosis သည် သားအိမ်အတွင်းခံဆဲလ်များ pleural space တွင် မြုပ်နေသောအခြေအနေတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဒါက ဓမ္မတာလာချိန်မှာ လေတွေ ယိုစိမ့်စေတယ်။ ရှားပါးသော်လည်း ခွဲစိတ်မှုနှင့် ဟော်မုန်းကုထုံးများ လိုအပ်သည်။
2. Secondary Spontaneous Pneumothorax (SSP) သည် အများအားဖြင့် ဆေးလိပ်အလွန်အကျွံသောက်သော အသက် 60 ကျော်သူများတွင် ဖြစ်ပွားသည်။ အဆုတ်ရောဂါရှိပြီးသား လူနာများတွင် ဖြစ်ပွားသည်။ ဒါက ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ရလဒ်ပါ။ emphysema သည် ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့ ပျံ့နှံ့သွားသည်ကို တွေ့ရတတ်သည်။ ပေါက်ကွဲတဲ့အခါ ရင်ဘတ်အပေါက်ထဲကို လေတွေ ယိုစိမ့်လာပါတယ်။ ရောဂါလက္ခဏာများသည် မူလ pneumothorax ထက် ပိုမိုပြင်းထန်သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းကြောင့် အဆုတ်၏လုပ်ဆောင်ချက် ပျက်စီးသွားသောကြောင့်ဖြစ်သည်။

***ထိုင်းနိုင်ငံတွင် မူလအဆုတ်ယိုစိမ့်မှုထက် ဒုတိယအဆုတ်ယိုစိမ့်သည့်လူနာ ပိုများကြောင်း တွေ့ရှိရပါသည်။ နောက်ဆက်တွဲဖြစ်နိုင်ခြေများသောအချက်များဖြစ်သည်။ ဆေးလိပ်အလွန်အကျွံသောက်ခြင်းသည် emphysema ကိုဖြစ်စေသည်။ လေထုညစ်ညမ်းမှုက emphysema ဖြစ်စေနိုင်တဲ့ အလားအလာလည်း ရှိပါတယ်။

လက်ရှိတွင် သေးငယ်သော အမှုန်အမွှားများ (PM2.5) ပြဿနာသည် လျစ်လျူမရှုသင့်သော နောက်ထပ်အန္တရာယ်အချက်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ၅ နှစ်တာကာလအတွင်း မာရသွန်ပြေးနေသည့် သက်လတ်ပိုင်းလူနာတစ်ဦး အဆုတ်ယိုစိမ့်မှု ဖြစ်ပွားခဲ့၍ စစ်ဆေးကြည့်ရာ တွေ့ရှိရကြောင်း၊ ဆေးလိပ်မသောက်ဖူးသော်လည်း အဆုတ်သည် ဆေးလိပ်သောက်သူကဲ့သို့ မည်းနေသည်။ ပုံမှန်အားဖြင့် ရောဂါလက္ခဏာပြရန်အချိန်သည် ၁၀ နှစ် သို့မဟုတ် ထို့ထက်ပို၍ကြာသော်လည်း ဤကိစ္စမှာ အထူးဖြစ်သည်။ ရောဂါလက္ခဏာများ လျင်မြန်စွာ ပေါ်လာခြင်း သို့မဟုတ် အချို့ကိစ္စများတွင် လူနာငယ်များသည် ဖျော်ဖြေပွဲတစ်ခုသို့ သွားကာ ရုတ်တရက် ချောင်းဆိုးပြီး ရင်ဘတ်အောင့်လာသည်။ လာရောက်စစ်ဆေးရာ အဆုတ်ယိုစိမ့်မှု တွေ့ရှိခဲ့သည်။ အချိန်အတော်ကြာ နာတာရှည်ရောဂါ ခံစားနေရသူဖြစ်ပြီး ထိုနေ့သည် ကျယ်လောင်သော သီချင်းသံဖြင့် နေရာတွင် ရှိနေသည်။ ဒါက ဖောင်းနေတဲ့ လေအိတ်တွေကို ပေါက်ကွဲစေတယ်။ အဆုတ်ယိုစိမ့်ခြင်း၏ လက္ခဏာများသည် အခြားရောဂါများကဲ့သို့ ထင်ရှားခြင်းမရှိပါ။

ယိုစိမ့်နေသော အဆုတ်ကို စစ်ဆေးပြီး ကုသပါ။

လူနာအများစုက အရေးပေါ်ခန်းမှာ ဆရာဝန်ကို အရင်တွေ့တယ်။ စူးရှသောလက္ခဏာများကြောင့် ဆရာဝန်က ဓာတ်မှန်ရိုက်ရင် ရင်ဘတ်အပေါက်ကနေ လေထွက်တာကို တွေ့ရပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် ငါ့အဆုတ်မှာ အပေါက်တွေ မတွေ့သေးဘူး။ ရှေးယခင်က ပထမကုသနည်းမှာ ခွဲစိတ်မှုမလိုအပ်ပါ။ မြောင်းကို ၃-၇ ရက်လောက် ၀တ်ထားရုံနဲ့ ပွန်းပဲ့သွားသလိုမျိုး သူ့အလိုလို ယိုစိမ့်သွားနိုင်ပါတယ်။ ဘယ်အချိန်မှာ ခွဲစိတ်ကုသဖို့ လိုအပ်မလဲ။ ဒါပေမယ့် ပြဿနာက ပြန်ဖြစ်နိုင်ခြေက 30% အထိ မြင့်မားနေတာက အခုနောက်ပိုင်း နည်းပညာနဲ့ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်တွေက အဆက်မပြတ် တိုးတက်နေတာကြောင့် အဆုတ်ယိုစိမ့်မှုကို ခွဲစိတ်ကုသရာမှာ ခွဲစိတ်မှုတစ်ခုတည်း၊ သေးငယ်တဲ့ ခွဲစိတ်မှုတစ်ခုအဖြစ် တီထွင်ခဲ့ပြီး၊ အရွယ်အစားတူ၊ မြောင်းရေပိုက်ထဲမှာ။ ထို့ကြောင့် ပထမအဆုတ်ယိုစိမ့်မှုကြောင့် ခွဲစိတ်လိုသော လူနာများ ပိုများလာသည်။

ရောဂါရှာဖွေရန်အတွက်၊ လေယိုစိမ့်မှု ရှိ၊ မရှိ သိရန် ကနဦး X-ray ဖြင့် စတင်ပြီး ခွဲစိတ်ရန် အစီအစဉ်ဆွဲရန်အတွက် emphysema ရှိရာကို သိရန် ကွန်ပျူတာဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း (CT Scan) ဖြင့် စတင်သည်။ အရင်တုန်းကတော့ ခွဲစိတ်မှုဟာ နံရိုးကို ရင်ဘတ်အပေါက်ထဲကို နံရိုးချဲ့ထည့်ဖို့ ကြီးမားတဲ့ အစီအစဉ်တစ်ခု လိုအပ်ခဲ့ပါတယ်။ ယခုမူ၊ သေးငယ်သော ခွဲစိတ်မှု ၂-၃ စင်တီမီတာကို နံရိုးဖြင့် ပြုလုပ်ထားသည်။ ၎င်းသည် အထူးရှည်လျားသောခွဲစိတ်ကိရိယာ (Video – Assisted Thoracic Surgery: VATS) နှင့် တွဲဖက်၍ ကင်မရာကို အသုံးပြုကာ အချက်များစွာကို တစ်ပြိုင်နက်တည်းဖြတ်ရန်နှင့် ချုပ်ရန် ကိရိယာကို အသုံးပြုနိုင်သည်။

ခွဲစိတ်ပြီးနောက် ယိုစိမ့်သောလေအိတ်ကို ဖယ်ရှားပြီး ပြန်ဖြစ်နိုင်ခြေကို လျှော့ချပါ။ ဆရာဝန်သည် အဆုတ်နှင့် ရင်ဘတ်ကို ချိတ်ဆက်ရန် လုပ်ငန်းစဉ်ကို လုပ်ဆောင်မည်ဖြစ်သည်။ သဘောတရားမှာ ရင်ဘတ်အခေါင်းပေါက်ကို ရောင်ရမ်းစေခြင်းဖြစ်ပြီး ရင်ဘတ်အပေါက်တစ်လျှောက်တွင် fibrosis ဖန်တီးရန်ဖြစ်သည်။

1. ဆေးဘက်ဆိုင်ရာအဆင့် talc
2. ရင်ဘတ်နံရံ ဒဏ်ရာ
3. ရင်သားနံရံအလွှာကို ခွာခြင်း။

နောင်တွင် အဆုတ်ယိုစိမ့်မှု ထပ်မံဖြစ်ပွားပါက နှလုံးကို ဖိမိသည်အထိ အဆုတ်သည် ပြိုကျမည်မဟုတ်ပေ။ ခဏလောက်ထားပြီး ခန္ဓာကိုယ်က လေကို သူ့ဘာသာသူ ကိုင်တွယ်နိုင်ပါတယ်။ အဲဒါကို သုတေသနတွေအရ တွေ့ရှိခဲ့ရတာပါ။ ရင်ဘတ်နံရံအခွံခွာခြင်းနည်းလမ်းသည် ပြန်ဖြစ်နိုင်ခြေ 1% ရှိသည်။ အနာဖြစ်စေပါက ပြန်ဖြစ်နိုင်ခြေမှာ 5% နှင့် talc ပစ္စည်းများအသုံးပြုပြီး ပြန်ဖြစ်နိုင်ခြေမှာ 10 – 20% ရှိသည်။ ဘန်ကောက်နှလုံးဆေးရုံမှ ဆဲလ်ခွံခွာခြင်းနည်းလမ်းကို ရွေးချယ်သည်။ ဖြစ်နိုင်ချေကို လျှော့ချရန် လူနာသည် ပြန်ဖြစ်နိုင်သမျှ နည်းနိုင်သမျှ နည်းသွားမည်ဖြစ်သည်။ ပျမ်းမျှအားဖြင့် ခွဲစိတ်ချိန်သည် ၁ နာရီခန့်ဖြစ်ပြီး လူနာကို အမြန်ပြန်ကောင်းစေသည်။ လူနာသည် ၂ ရက်ခန့်ကြာအောင် ရေနုတ်မြောင်းပါရှိ၍ ဖယ်ရှားပြီးနောက် အိမ်ပြန်နိုင်သည်။

အဆုတ်ခွဲစိတ်ပြီးနောက် ဂရုစိုက်ပါ။

ခွဲစိတ်ပြီးနောက် ပထမ 2 ပတ်အတွင်း မလုပ်သင့်သောအရာများ ပါဝင်သည်-

• လူနာအား လေးလံသော အရာများကို သယ်ဆောင်ခွင့်မပြုပါ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ၎င်းသည် အတွင်းပိုင်းခွဲစိတ်ဒဏ်ရာကို ထိခိုက်နိုင်သောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ပြင်ပခွဲစိတ်ဒဏ်ရာသည် ၁ပတ်အတွင်း လုံးဝပျောက်ကင်းသွားမည်ဖြစ်ပါသည်။
• ရာသီစက်ဝန်းအတိုင်း လေယိုစိမ့်တဲ့လူနာ ကုသမှုနည်းလမ်းမှာ ဓမ္မတာလာမှုကိုရပ်တန့်ရန် ဟော်မုန်းများသောက်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ၆-၉ လခန့်တွင် သွေးဆုံးခြင်းကဲ့သို့ ဖြစ်တတ်ပါသည်။

အဆုတ်ကျန်းမာစေရန် ဂရုစိုက်ခြင်း၊ ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊ လေထုညစ်ညမ်းမှု အရင်းအမြစ်မျိုးစုံကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊ မာရသွန်ပြေးခြင်း သို့မဟုတ် ပြင်ပတွင် သေးငယ်သော အမှုန်အမွှားများ (PM2.5) ပြဿနာရှိသော ကာလများတွင် လုပ်ဆောင်နိုင်ပြီး လိုအပ်ပါက ဖျားနာနေသော လူနာများတွင် အကာအကွယ် Mask ဝတ်ဆင်သင့်ပါသည်။ .အဆောက် အအုံ မှ ထွက်သွား သည်